کنتراست های هفت گانه رنگ

وقتی از کنتراست رنگ صحبت می‌شود منظور وجود روابط و تاثیراتی است که تمایز میان رنگ‌ها و هم تاثیرات متقابل میان آنها را از نظر بصری مورد بررسی و مقایسه قرار می‌دهد. به این ترتیب وجود کنتراست میان رنگ ها صرفاً به معنای وجود تضاد میان آنها نیست، بلکه بررسی روابط و مقایسه میان آنها است.

به عنوان مثال وقتی از سیاه و سفید به عنوان نهایت کنتراست تیرگی و روشنی نام برده می شود. مقایسه ای بر اساس مفهوم تیرگی و روشنی میان آنها صورت گرفته به همین ترتیب با مقایسه مفاهیم دیگر مثل خوبی و بدی و زشتی و زیبایی کوتاهی و بلندی از رابطه متضاد و معناداری که میان آنها هست و سخن می گوییم که بدون درک این رابطه نمی توانیم آنها را با یکدیگر مقایسه کنیم.

چگونگی تاثیر گذاری رنگ ها در یک اثر تجسمی بستگی به نحوه اختلاس و نوع رنگ های به کار رفته در آن اثر ندارد، بلکه بیش از هر چیزی مربوط به چگونگی استفاده از کنتراست و روابط میان رنگ ها می شود.

مشهورترین نظریه در خصوص کنتراست رنگ مربوط به وجود هفت کنتراست رنگ است که عبارت اند از:

1. کنتراست ته رنگ
2. کنتراست تیرگی و روشنی
3. کنتراست رنگ های سرد و گرم
4. کنتراست رنگ های مکمل
5. کنتراست همزمانی رنگ ها
6. کنتراست کیفیت رنگ
7. کنتراست کمیت یا وسعت سطوح رنگ

 کنتراست ته رنگ:

این کنتراست از ساده ترین کنتراست های هفتگانه رنگ است. برای رسیدن به این کنتراست کافی است از رنگ های خالص استفاده کنیم. وقتی گفته میشود رنگ های خالص منظور فقط سه رنگ اصلی نیست، بلکه همه رنگهای چرخه رنگ تا وقتیکه با سیاه سفید و خاکستری و رنگ های مکمل شان مخلوط نشده‌اند رنگ های خالص می توان استفاده کرد.

رنگ ها وقتی در کنار یکدیگر در یک ترکیب قرار می‌گیرند به واسطه تفاوت رنگشان از یکدیگر متمایز هستند می‌توانند کنتراست رنگ را به وجود بیاورند، اما نکته مهم در اینجا است که هر چه رنگ ها از سه رنگ اصلی فاصله بیشتری پیدا کنند و از وجوه مشترکی برخوردار شوند قدرت آنها برای ایجاد کنتراست کمتر می شود.

همانطور که شدیدترین کنتراست تیرگی و روشنی میان سیاه و سفید است شدیدترین کنتراست ته رنگ میان سه رنگ اصلی قرمز زرد و آبی است که هیچ وجه مشترکی از جهت رنگی بودن با یکدیگر ندارند. شدت کنتراست ته رنگ در رنگ های درجه سوم و درجه دوم کمتر است.

استفاده از سیاه و سفید در کنار رنگ های خالص می تواند به ایجاد کنتراست رنگ و شدت بخشیدن به تاثیرات رنگ های تیره یا روشن کمک کند، زیرا سیاه به واسطه تیرگی خود وقتی به عنوان زمینه یا در مجاورت رنگ ها به کار گرفته می شود می تواند به شدت روشنایی و درخشش آنها بیفزاید. در حالی که سفید رنگ ها را به صورت تیره تری جلوه می‌دهد.

کنتراست تیرگی و روشنی:

تاثیراتی که کنتراست تیرگی و روشنی رنگ ها روی روابط میان رنگ ها بر روی مخاطبین یک اثر هنری می گذارد، پس از کنتراست رنگ از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بخش قابل توجهی از موفقیت آثار هنرمندان نقاش در طول تاریخ هنر در ارتباط با چگونگی استفاده از کنتراست تیرگی و روشنی بوده است. شاید اهمیت و گستردگی توجه به این کنفرانس به این دلیل است که تیرگی و روشنی نقش بسیار مهمی در زندگی انسان و دیدن اشیا و رنگ ها دارد تیرگی یا روشنی یکی از وجود متمایز کننده رنگ ها و شکل ها از یکدیگر همچنان که درک بصری از برجستگی و فرورفتگی و دوری و نزدیکی اشیا نیز با توجه به میزان تیرگی یا روشنی آن را میسر می شود.

اگر رنگ ها را میان دو قطب تیره و روشن قرار بدهیم طرح رنگی از تیرگی مخصوصی برخوردار است آنگاه اهمیت تیرگی و روشنی رنگ ها را از نظر بصری بیشتر درمیابیم میزان تیرگی رنگ ها را میتوانیم به طور مناسب با یک درجه از خاکستری های بیفام یعنی خاکستری حاصل از ترکیب سیاه و سفید نشان دهید.

لازم به ذکر است که ارزش تیره و روشن رنگ ها معمولاً بستگی به شدت و نوع نوری دارد که به آنها تابیده می شود وقتی از شدت نور کاسته شود رنگ های گرم مثل نارنجی قرمز و زرد تیره و خاموش به نظر می‌رسد و رنگ های سرد مثل سبز و آبی روشن تر دیده می شود از طرف دیگر نور مصنوعی چراغهای تنگستن روشنایی گرمی دارد باعث جلوه بیشتر رنگ های گرم مثل قرمز و نارنجی و زرد می‌شود در حالی که رنگ های سرد تیره و خاموشی دیده می شود.

کنتراست رنگ های سرد و گرم:

کنتراست سرد و گرم بر پایه احساسی درونی از دیدن رنگ ها به وجود می آید. ته احساس سردی یا گرمی مربوط به حس لامسه است و شاید خیلی عجیب به نظر برسد که ما از طریق حس بینایی و با دیدن رنگ ها آن را احساس می‌کنیم اما واقعیت این است که رنگ ها به طور مستقیم و توسط حس بینایی بر همه وجود ما تاثیر می گذارند. درست همانطور که با شنیدن صدای زیر بعضی از سازها ممکن است درد جسمانی را احساس کنید یا با دیدن برخی بافت‌ها احساس زبری و خشونت و نرمی و لطافت کنیم. واقعیت رنگ نیز چیزی است که از طریق احساس بینایی تاثیر امینی بر روان و جسم انسان و سایر موجودات می گذارد.

آنچنان که ایتن در کتاب رنگ خود نقل کرده است، دسته ای از اسب ها پس از مسابقه در اصطبلی که به رنگ آبی رنگ آمیزی شده بود به سرعت آرامش خود را بازیافتند در حالی که در اصطبلی که به رنگ قرمز رنگ آمیزی شده بود دسته‌ای دیگر از اسب ها تا مدتی بی قرار و نا آرام بودند و در اسطبل آبی رنگ هیچ مگسی مشاهده نمی‌شد ولی در سبز و قرمز تعداد زیادی مگس هم شده بود معمولا احساس سردی یا گرمی رنگ ها مربوط به خاطرات آگاهانه یا ناخودآگاه ای است که از طریق عناصر طبیعت  مثل آب و آتش داریم.

در میان رنگ ها می توان قرمز نارنجی را به عنوان پر حرارت ترین رنگ سبز آبی را سردترین رنگ احساس کرد.

رنگ های مکمل:

وقتی دو رنگ مکمل در کنار هم قرار می‌گیرند، تاثیرگذاری آنها به روی هم طوری است که یکدیگر را از نظر درخشش و قدرت فام به شدیدترین مرتبه ارتقا می دهند.

وقتی دو رنگ مکمل را بررسی کنیم متوجه خواهیم شد که آنها از سه رنگ اصلی یعنی قرمز زرد و آبی تشکیل شدند. بنابراین همانطور که از مخلوط کردن سه رنگ اصلی خاکستری تیره حاصل می‌شود از اختلاط دو رنگ مکمل نیز خاکستری تیره به دست می آید. چنانچه دو رنگ مکمل به تناسب با یکدیگر مخلوط شوند خاکستری های رنگین و آرامی حاصل می شود.
در حالی که از ترکیب افزایشی دو دسته از پرتوهای رنگی مثل قرمز و آبی فیروزه‌ای مجدد نور سفید بدست می آید.
معمولاً دو رنگ اصلی وقتی با یکدیگر مخلوط می شوند ترکیب کاهشی اتفاق می افتد درخشش یکدیگر را خنثی می‌کنند و به تیرگی می کنند در حالی که وقتی همین دو رنگ در مجاورت و در ارتباط با یکدیگر قرار بگیرد درجه خلوص و درخشش یکدیگر را تقویت کرده و قدرت می بخشد.

کنتراست همزمان:

کنتراست همزمان ناشی از تاثیرات عمومی رنگ ها به روی احساس بینایی است و با رابطه میان رنگهای مکمل ایجاد می شود.

همانطور که در قسمت رنگهای مکمل توضیح داده شد وقتی ما یک رنگ را می بینیم به طور همزمان و در همان لحظه رنگ مکمل آن را از نظر بصری طلب می‌کنیم و چنانچه آنلاین وجود نداشته باشد، چشم و ذهن ما به طور همزمان آن را پدید می‌آورد.

به عنوان مثال وقتی که ما رنگ قرمزی را می‌بینیم چشم به طور همزمان رنگ مکمل آن یعنی سبز را که مخلوط زرد و آبی است می سازد. البته این رنگ به صورت ذهنی به وجود می‌آید و ملموس نیست و فقط احساس می‌شود.
وجود آن نیز تحت تاثیر شرایط و رنگ های مجاور به صورت متغیر با شدت و ضعف همراه است.
وقتی که از خاکستری ها در یک ترکیب رنگی استفاده می‌شود به نحوه موثرتری کنتراست همزمان احساس می‌شود زیرا خاکستری های بیفام یا خنثی عموماً شخصیت خود را از رنگ هایی که در مجاورت آنها قرار گرفتند اخذ می‌کنند، به همین دلیل وقتی در مجاورت آنها قرار می گیرند به سادگی تحت تاثیر کنتراست همزمان مایل به رنگ مکمل آن ها دیده می شود این حالت وقتی به اوج خود می رسد که تیرگی خاکستری مورد نظر متناسب با میزان تیرگی رنگ مجاور آن باشد.

کنتراست همزمان تنها در میان یک خاکستری و یک رنگ خالص به وجود می آید، بلکه در میان دو رنگ که به طور کامل مکمل یکدیگر نیستند نیز اتفاق می‌افتد در این حالت یکی از رنگ ها، رنگ مجاور مکمل خود را تبدیل به رنگ مکمل خود می کند و شدت درخشش یکدیگر را به صورت فام مکمل افزایش می دهند.

کنتراست کیفیت:

در اینجا منظور از کیفیت حالت خلوص و اشباع رنگ است وقتی که یک رنگ خالص در کنار رنگ‌های ناخالص که با سیاه سفید یا مکمل خود مخلوط شده‌اند قرار می گیرند، کنتراست کیفیت ایجاد می شود.

به عبارت دیگر به محض اینکه یک رنگ با سیاه تیره و با سفید روشن شود یا به خاکستری یا رنگ مکمل خود مخلوط شود از حالت خلوص خارج شده و درخشش ننگین خود را از دست می دهد و مایه رنگ های که داری به وجود می آید.
درجه کرد بودن و ناخالصی این مایه رنگ ها زمان بیشتر دیده می شود که در کنار رنگ های خالص قرار گیرند. درخشش درجه خلوص یک رنگ زمانی بیشتر جلوه گر می شود که در مجاورت رنگ های ناخالصی که با سیاه ،سفید، خاکستری یا رنگ‌مکمل خود مخلوط شدن قرار گیرد.

کنتراست کمیت (وسعت سطوح رنگ):

کنتراست کمیت مربوط به رابطه متقابل دو یا چند سطح رنگین از نظر وسعت است در این کنتراست رابطه بزرگی و کوچکی سطوح رنگی نقش اصلی را بازی می‌کند، زیرا نسبت بزرگی سطح رنگ ها با یکدیگر می تواند در ایجاد رابطه هماهنگی میان آنها موثر باشد، به طوری که از نظر بصری هیچ کدام نسبت به یکدیگر برتری خاصی نداشته باشد.
برای ایجاد شدت کنتراست کمیت، هر چه وسعت سطح یکی از رنگ‌ها از رنگ‌های دیگر بیشتر باشد میزان تاثیرگذاری و قدرت بصری کنتراست بسته رنگ افزایش می‌یابد.
چنانچه یک لکه رنگ تیره در میان رنگهای روشن قرار گیرد برای جلوه گری نیاز به سطح بزرگتری دارد در حالی که یک لکه رنگ روشن برای جلوه کردن در میان رنگ های تیره به وسعت سطح کوچکتری نیاز دارد.

سعی کردیم یک پست کامل در مورد کنتراست های رنگی به شما دوستان آماده و ارائه دهیم. امیدواریم از مطالعه این پست لذت برده باشید.

عضویت در کانال اطلاع رسانی تیم علمی و آموزشی دایا